استادیار گروه مدیریت اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
چکیده
حکمرانی با تکیه تام بر مکانیسم بازار و مداخلههای دولت، با هدف شکست ارزش عمومی دچار تنگناهایی شده است. مشارکت مستمر و مؤثر عموم مردم، عامل تعقیب ارزشهای عمومی و توسعهدهنده ظرفیت حکمرانی بوده، اما فاقد ساز کار مناسب است. تشکلهای اجتماعی در عین حال که میتوانند ابزاری مناسب در جهت تقویت مشارکت عمومی باشد، اما با آسیبهایی چون «ماهیت غیر شفاف»، «چندتولیگری»، «عدم وضوح حقوق و تکالیف» و «فقدان ساز کار نظارت» روبهروست. پرسش اصلی پژوهش، علل آسیبمندی تشکلهای اجتماعی در امر حکمرانی است و هدف این پژوهش کشف آموزههای قرآنی مرحله اول دعوت پیامبر برای رفع آسیبهای فوق است. رویکرد پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی و روش آن به جهت توصیف وضع مسئلهمند تشکلهای اجتماعی در ایران امروز، «مروری» و به جهت تحلیل مسائل و افقگشایی برای حل آنها مبتنی بر آموزههای قرآنی، «تفسیر موضوعی تنزیلی» است. مبتنی بر روش تفسیر تنزیلی، مفاهیم آیات هدف قرآن در مرحله اول دعوت بررسی شده و در چهار مقوله فاعل تحول (جهت توضیح مشخصات متولی تشکلها)، زمینهسازی برای تحول (جهت تبیین حقوق و تکالیف تشکلها)، نهادسازی برای تحول (در راستای ایضاح سازکار نظارت بر تشکلها) و محتواسازی برای تحول (در تعقیب پردازش ماهیت تشکلها) صورتبندی شدهاند. نتیجته آنکه نگارنده مبتنی بر آموزههای قرآنی دریافت که ابعاد تشکلهای اجتماعی در مرتبه ماهیت، «قیام به عهد الهی»، در ساحت متولی، «تثبیت رهبر اجتماعی»، در سطح نظارت، «تذکر و تدبر جمعی»، در مستوای تکلیف، «زمینهسازی تفکر و تذکر» و در ساحت حقوق، «هدایت و رحمت» می‌باشد.
)