2
هیات علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی زابل
چکیده
تاریخ دریافت: 28/12/1400 تاریخ تأیید: 1/3/1401 حکمرانی سیاسی در اندیشه سیاسی اسلام یکی از بنیادیترین مباحث در تأمین ارزشها و حقوق شهروندان در جامعه است که در چند دهة گذشته، بهویژه با تشکیل نظام جمهوری اسلامی ایران، از اهمیتی بیشتر برخوردار شده است. ویژگی این حکمرانی آن است که از نگرهای جامع ساحتهای مادی و معنوی، به تحلیل امور میپردازد و از الگوهای رایج در دنیای معاصر متفاوت است. یکی از اصولی که نقش اساسی در این حکمرانی دارد و آن را از الگوهای رقیب، متمایز میکند، حضور اخلاق در فرایند اعمال قدرت است که دارای کارکردهای گوناگونی میباشد. این قرائت از اخلاق، خدامحور و سپس انسانمحور است. با توجه به اهمیت این مسئله و ضرورت تحلیل مسائل پیرامونی آن، نوشته پیش رو به کارکردهای اخلاق در حکمرانی سیاسی اسلامی میپردازد و در فرضیه بر این امر تأکید دارد که کارکردهای اخلاق در حکمرانی را میتوان در سه عرصه فردی، اجتماعی و ساختاری رصد کرد که در اموری چون ایجاد بسترهای لازم برای حفظ کرامت شهروندان، حکمرانی پرهیزکارانه، فروتنی در مقابل مردم، پاکسازی جامعه از رذایل اخلاقی، گسترش فرهنگ نظارت همگانی، جلوگیری از طراحی نظام خودکامه و کمک به ایجاد ساختار عدالت محور جلوه مییابد. مهم در این میان آن است که بتوان ساختاری را در جامعه اسلامی طراحی کرد تا فرایند امور به سوی فراگیری اخلاق در حکمرانی هدایت شود؛ ساختاری که در آن، شهروندان احساس آزادی، آرامش و امنیت کنند و در پرتو اخلاق به حقوق خویش دست یابند. این دشواره از منظر منابع اخلاق سیاسی اسلام با بهره از روش اجتهادی خوانش متون و توصیفی-تحلیلی به انجام رسیده است.
رضایی، حسن، روح الله دهقانی و مهرداد کیانپور؛ طراحی و تبیین مؤلفهها و شاخصهای اساسی حکمرانی اسلامی (دولت معیار)؛ تهران: مرکز بررسیهای استراتژیک ریاست جمهوری، 1392.
مجلسى، محمدباقربنمحمدتقى؛ بحار الانوار؛ چ2، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
مصباح یزدى، محمدتقى؛ آموزش عقاید؛ قم: ناشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1374.
مصطفوى حسن؛ تفسیر روشن؛ چ1، تهران: مرکز نشر کتاب، ۱۳۸۰.
موسوی خمینی (امام خمینی)، روح الله؛ صحیفه امام؛ چ5، تهران: مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی، 1389.
موسوی، سیدزینالعابدین، حسین آقایی جنتمکان و نورمحمد نوروزی؛ «نقش اخلاق اسلامی در حکمرانی مطلوب»، نشریه پژوهشهایاخلاقی (انجمن معارف اسلامی)؛ دوره 8، ش4، تابستان 1397.
میدری، احمد و جعفر خیرخواهان؛ حکمرانی خوب: بنیاد توسعه؛ تهران: مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، دفتر بررسیهای اقتصادی، 1383.
نائینی، میرزا محمدحسین؛ تنبیه الامة و تنزیه الامة؛ با مقدمه و توضیح سیدمحمود طالقانی؛ چ9، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1378.